بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
إِذَا جَآءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ
وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِى دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجاً
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا
هنگامى كه نصرت الهى فرا رسید.
مردم را دیدى كه دسته دسته در دین خدا وارد مى شوند.
پس باید سپاسگزارانه پروردگارت را تنزیه كنى و از او آمرزش بخواه كه او توبه پذیر است.
سوره نصر آیه 1تا3
نکته ها:
عموم مفسرین، این سوره را مربوط به زمان فتح مكه در سال هشتم هجرى مى دانند كه گروهى از مردم به خاطر حقانیّت اسلام، ایمان آوردند و بعضى از ترس به اسلام تظاهر كردند، نظیر ابوسفیان كه امام على علیه السلام درباره آنان فرمود: «ما اسلموا ولكن استسلموا و اسرّوا الكفر»(227) آنان در ظاهر مسلمان شدند ولى در دل كافر ماندند. در قرآن براى ایمان دو نوع دخول آمده است: یكى دخول مردم در دین كه در این سوره مى فرماید: «یدخلون فى دین اللّه» و دیگرى دخول ایمان در دل مردم كه در سوره حجرات مى فرماید: «و لمّا یدخل الایمان فى قلوبكم»(228) هنوز دین داخل قلب هاى شما نشده است.
در حدیث مى خوانیم: هنگامى كه حضرت مهدى علیه السلام ظهور كنند، مردم دنیا فوج فوج به او ایمان مى آورند.(229)
قرآن به تسبیح خداوند، بیش از تكبیر و تحمید سفارش كرده است. واژه تسبیح در قرآن بیش از واژه هاى تكبیر و تحمید آمده است.
در حدیث مى خوانیم: هنگام فتح مكه، پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله ابتدا وارد مسجد الحرام شد و نماز گزارد.(230)
نصرت خداوند، منوط به یارى مردم از دین اوست. «ان تنصروا اللّه ینصركم»(231)
كلمه «توّاب» یازده بار در قرآن آمده است كه نه بار همراه با واژه رحمت «توّاباً رحیماً»، یكبار همراه با حكمت(232) و یك بار به طور مطلق در این سوره آمده است.
پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله بعد از فتح مكه، عفو عمومى اعلام كردند و همه را بخشیدند و مكه بدون خونریزى فتح شد. حتى هنگامى كه حضرت دید سعد بن عبادة شعار انتقام مى دهد و مى گوید «الیوم یوم الملحمة» یعنى امروز تلافى مى كنیم، حضرت پرچم را از او گرفت و به دست حضرت على علیه السلام داد و فرمود: شعار را عوض كنید و بگویید: «الیوم یوم المرحمة» امروز روز رحمت است نه انتقام.
فتح و نصرت واقعى از جانب خداست، پس به ابزار و تجهیزات و نیروى انسانى تكیه نكنید كه ممكن است همه امكانات باشد ولى باز هم شكست بخورید. «و ما النّصر الاّ من عند اللّه»(233)
در فتح مكه، امید بت پرستان به یأس و مركز شرك به پایگاه توحید تبدیل شد. موانعى كه بر سر راه مؤمنان بود، برچیده شد، اسلام تثبیت گشت و براى صدور به كشورهاى دیگر آماده شد.
فرمان استغفار یا براى نورانیّت بیشتر قلب است یا براى زدودن غرور پیروزى یا براى گناهان اُمّت و یا به خاطر معرفت بالاى حضرت نسبت به خداوند است.
پبام ها:
1- پیروزى در سایه نصرت الهى است. «اذا جاء نصر اللّه و الفتح»
2- نابودى سران كفر و شرك، زمینه براى ورود مردم به توحید و یكتاپرستى است. «اذا جاء نصر اللّه… النّاس یدخلون فى دین اللّه»
3- مسلمانان وظیفه دارند در حدّ توان و امكان خود تلاش كنند تا زمینه ورود دیگران به اسلام فراهم شود. «اذا جاء نصر اللّه… النّاس یدخلون فى دین اللّه»
4- اگر موانع برطرف شود، مردم گروه گروه ایمان مى آورند. «یدخلون فى دین اللّه افواجا»
5 - تا قبل از فتح مكه مردم یكى یكى مسلمان مى شدند، ولى بعد از فتح مكه، گروه گروه. «یدخلون فى دین اللّه افواجاً»
6- فتح و پیروزى شما را مغرور نسازد كه هرچه هست از خداست. «اذا جاء نصر اللّه… فسبّح بحمد ربّك»
7- تنزیه خداوند از عیب و نقص و ظلم، باید همراه با سپاس از نعمت ها و ستایش او باشد. «فسبّح بحمد ربّك»
8 - سپاس و ستایش و تسبیح خداوند، مقدمه استغفار و آمرزش طلبى است. «فسبح بحمد واستغفره»
9- صالحان كه به قدرت مى رسند به جاى غرور و غفلت، جان و روح خود را با یاد خدا معطر مى كنند. «اذا جاء نصر اللّه… فسبّح بحمد ربّك»
10- خداوند منزّه است از اینكه یاران دینش را تنها بگذارد. «اذا جاء نصر اللّه… فسبّح»
11- هر كس، حتى پیامبر، هر قدر هم تسبیح و تحمید كند، در پایان آن استغفار كند. «واستغفره»
12- توبه پذیرى سنت خداوند است. «انّه كان توّاباً»